‘Onbegrepen’ gedrag in plaats van ‘verward’ gedrag 

Volgens betrokken Katwijkse professionals is ‘onbegrepen gedrag’ een betere term dan ‘verward gedrag’. Bij verwardheid ligt de oorzaak bij de patiënt. Professionals zien het als hun opgave om het gedrag beter te begrijpen. Denk aan agressie, dat is bedreigend.  Op een dieper niveau kun je dit gedrag beter begrijpen als je voorbij de angst bijvoorbeeld de schreeuw om hulp, erkenning of gerechtigheid herkent bij agressie. Over deze twist zei een huisarts: ‘Nu zie ik een uitdaging bij deze patiënten en niet alleen frustratie over mijn onmacht om met hen om te gaan’. In Katwijk (met ruim 60.000 inwoners) schatten de huisartsen dat het om zo’n 250 - 400 patiënten gaat met onbegrepen gedrag.   

De huisarts ervaart de manco’s van het systeem

De huisarts is wettelijk de poortwachter voor de gespecialiseerde, medische zorg.  Voor kwetsbare patiënten is hij tevens vertrouwensfiguur, vangnet, verwijzer, verbinder, generalist-medicus en bemoeizorger. Regelmatig moet hij een inschatting maken van de risico’s voor de persoon zelf of voor zijn omgeving, zeker als er ook kinderen in het geding zijn.

Bij het invullen van die rollen ervaren huisartsen vaak de manco’s van het systeem. Zij hebben last van bijvoorbeeld de lange wachttijden in de GGZ, de onbereikbaarheid van zorgverleners naar wie ze willen doorverwijzen, het (te) gemakkelijk beëindigen van zorg door andere professionals. 

Andere wegen, ook met (niet-medische) interventies

Huisartsen zijn gewend om vanuit hun eigen referentiekader op een bepaalde manier naar klachten te kijken. Zij zien wanen, autisme of een geagiteerde depressie, die hen leiden naar de vertrouwde wegen in het medisch circuit. Maar wat is voor mensen met onbegrepen gedrag de beste of enige weg?

Binnen het project keken de huisartsen samen met de professionals van het gemeentelijke Team Sociale Ondersteuning (TSO) naar andere opties zoals: sociale dagbesteding, relationele aandacht door een kleine, lokaal-private hulporganisatie, liefdevolle thuiszorg door een éénpitter of gewoon niets doen. 

Minder snel in actie-modus, meer aandacht voor ziekte-inzicht patiënt

Bij mensen met onbegrepen gedrag viel op dat ze weinig ziekte-inzicht hebben. Ze ontkennen bijvoorbeeld hun ziekte, negeren symptomen of volgen medicatieadviezen niet op. Professionals schieten snel in de actie-modus, die willen ‘oplossen’. Maar dat heeft weinig zin als de patiënt het probleem niet ziet of niet wil zien. 

Het leermoment voor huisartsen: stel handelen in dergelijke situaties uit, verdiep je eerst in het inzicht van de patiënt en besteed aandacht aan zijn/haar wensen. Pas dan kun je een betere afweging maken tussen zelfbeschikking en het inschakelen van bemoeizorg.    

Huisarts - expert en helpdesk voor collega’s

De ervaring leert dat niet iedere huisarts zich competent voelt voor mensen met psychiatrische klachten of onbegrepen gedrag. Bij dit project meldden 6 van de 25 huisartsen van de Zorggroep Katwijk zich vrijwillig aan. Deze 6 bleken meer dan gemiddelde kennis en ervaring te hebben met ernstige psychiatrische klachten. Zo ontstond het idee dat de huisartsen met affiniteit en expertise voor deze kwetsbare groep, een helpdesk kunnen zijn voor hun collega’s. Vergelijkbaar met de kaderarts voor somatische klachten. 

De zorgverzekeraar honoreerde dit idee en de zorggroep benoemde een huisarts als expert voor onbegrepen gedrag voor 0,5 u p/w. Deze huisarts bouwt kennis en ervaring op over de complexiteit van onbegrepen gedrag en de ruimere interventiemogelijkheden. Ook vertegenwoordigt hij de zorggroep in diverse netwerken voor deze patiëntengroep. Zo groeit hij als expert en in betekenis als helpdesk; als een olievlek verspreidt hij de kennis en houding naar mensen met onbegrepen gedrag. De huisarts-expert speelt dan een belangrijke rol bij het dichten van de kloof tussen de vele lokale en regionale professionals voor mensen met onbegrepen gedrag.