Soms wordt de behoefte aan bewijs ingezet als uitstelmotivatie: ‘Zolang breed, overtuigend bewijs ontbreekt, hoef ik mijn werkwijze niet te veranderen’. Voor elke praktijk is het echter belangrijk om stapsgewijs ervaring op te doen met persoonsgericht ondersteunen van zelfmanagement. Daar is voldoende moreel ‘bewijs’ en noodzaak voor. 

Maatschappelijke beweging
Het is niet eenvoudig om dat bewijs wetenschappelijk goed in kaart te brengen. Het stimuleren van zelfmanagement bestaat vaak uit diverse sociale, complexe interventies. Het klassieke onderzoeksontwerp waarbij twee groepen vergeleken worden (wel/niet toepassen van een enkelvoudige interventie) past daarom niet goed.

Het stimuleren van eigen regie is een maatschappelijke beweging die je op allerlei gebieden in de samenleving terugziet. De beoogde effecten veranderen samen met de definities en methoden die ingezet worden. In zo’n bewegende context is effectonderzoek lastig. Want onderzoek eist vaak dat definities, interventies en beoogde effecten voor de onderzoeksperiode vastgelegd worden. Adequate onderzoeksmethoden voor zelfmanagement zijn nog in ontwikkeling.

Activiteiten en opbrengsten omzetten in euro´s
Vital Innovators heeft een financiële berekening gemaakt van de potentiële effecten van ondersteunde zelfzorg. In opdracht van Zelfzorg Ondersteund! berekenden zij een ‘Social Return on Investment’ (SROI). Met expliciete aannames en scenario’s wordt de chronische zorgketen opgedeeld in stakeholders en elementen. Kosten en opbrengsten worden concreet gemaakt met data als die beschikbaar zijn of zorgvuldig geschat als dat niet het geval is.

Ook maatschappelijke opbrengsten zoals minder ziekteverzuim, verhoogde zelfredzaamheid of hogere kwaliteit van leven worden gekwantificeerd en van een bedrag voorzien. Daarbij worden redelijke en terughoudende aannames gemaakt: men rekent zich niet rijk, maar kiest eerder voor een conservatieve berekening. Op die manier wordt duidelijk wat 1 euro investeren in het ondersteunen van zelfmanagement voor elke stakeholder apart en voor de samenleving als geheel oplevert. Dat inzicht is voor alle partijen die deelnemen en investeren in Zelfzorg Ondersteund! belangrijk.

SROI analyse
De SROI analyse laat in 2016 opnieuw zien dat het implementeren van ondersteunde zelfzorg maatschappelijke winst op kan leveren. De uitkomsten van de SROI ­analyse 2016 zijn in de onderstaande figuur samengevat. Hierbij zijn de maatschappelijke inbreng en opbrengsten in gemiddelde waarde per stakeholder weergegeven (per patiënt uit de doelgroep, per jaar, gemiddeld over 5 jaar):


*compensatie van initiële investeringen door zorgverzekeraars. (uit SROI analyse Vital Innovators)

De SROI ratio komt uit op 4,5: dat betekent dat elke euro input een maatschappelijke winst oplevert van 4,5 euro. Dat komt vooral omdat de kwaliteit van leven toeneemt, zorgkosten afnemen en het langdurig ziekteverzuim terugloopt. Zoomen we in op de afname van de zorgkosten (totaal) dan blijkt dat te komen door lagere kosten voor medisch specialistische zorg en geestelijke gezondheidszorg (GGZ). De kosten voor huisartsenzorg en fysiotherapie zijn wat hoger.

Investeren loont
De opbrengsten van ondersteunde zelfzorg worden alleen gerealiseerd als partijen daarin investeren: het kost tijd van patiënten, en tijd en middelen van huisartspraktijk en zorggroep. Voor een brede landelijke implementatie van deze omslag is een investering nodig. Voor huisartsen is de businesscase in eerste instantie negatief; zij moeten tijd en geld besteden aan het implementeren van ondersteunde zelfzorg in de praktijk.

Zorgverzekeraars hebben naar aanleiding van deze SROI middelen beschikbaar gesteld om daaraan tegemoet te komen. Zorggroepen kunnen een Kom-Verder-Aanvraag indienen bij Zelfzorg Ondersteund! om implementatieactiviteiten te bekostigen. Reos adviseurs John Hoenen en Ellen Binnema kunnen u daarbij helpen. 

De impact van zorginnovaties (Vital Innovators)