Lichaam en geest horen weer bij elkaar
In deze nieuwsbrief over de GGZ, richten we onze blik op het brede concept van positieve gezondheid. Lichaam en geest horen (weer) bij elkaar. De generalistische basis GGZ stemt haar inzet af op deze ontwikkeling en verbreedt haar aandacht naar de psychische aspecten van bijvoorbeeld het ouder worden, chronische ziekten, terminale patiënten en niet begrepen klachten.

Gevolgen voor organisatie eerstelijnszorg
Het concept van positieve gezondheid heeft gevolgen voor de professionele praktijk en voor de organisatie van de eerstelijnszorg. Daar wordt al volop geëxperimenteerd met nieuwe vormen van samenwerking, andere vormen en logistiek van spreekuren, nieuwe vormen van collegiaal overleg en gesprekken over een andere basis voor financiering. Kortom, boeiende tijden voor patiënten en professionals in de eerste lijn. 

Veranderingen door introductie van positieve gezondheid
Piet Overduin is nieuw bij Reos en beheert de GGZ-portefeuille. Hij is van oorsprong klinisch pedagoog en heeft jarenlange ervaring met de inhoudelijke en organisatorische aspecten van de zorg. Hij verwacht veel veranderingen door de introductie van het concept positieve gezondheid bij complexe en onbegrepen zorgvragen. 

Werkconferentie
Diverse zorgprofessionals en gemeenten hebben al kennis gemaakt met het gedachtegoed van positieve gezondheid. Zo hebben zorgpraktijken en de gemeente Alphen aan den Rijn afgelopen mei een werkconferentie gehouden over de nieuwe gezondheidsdefinitie en hoe zij deze denkwijze kunnen implementeren in de praktijk. Onderstaand een afbeelding van de zes domeinen. Elk mens is uniek, gezondheid is een unieke samenstelling van deze domeinen. Een uitdaging om dit concept voor diagnostiek en behandeling van patiënten te gebruiken. 


Integrale aanpak bij meervoudige en complexe zorgvragen 
Wellicht ter geruststelling: enkelvoudige zorgvragen kunnen zo eenvoudig mogelijk verwerkt worden. Bij een integrale aanpak kies je voor meervoudige en complexe zorgvragen. Dus: zo eenvoudig als het kan, zo integraal als het moet. De werkwijze in de ouderenzorg in bijvoorbeeld Haarlemmermeer en Amstelland is daar een voorbeeld van. Een team van een huisarts, praktijkverpleegkundige, ouderenadviseur en een wijkverpleegkundige werken samen om hulp te bieden aan ouderen. Signalen van een niet-pluis gevoel worden gezamenlijk besproken op een wijkoverleg. Dit maakt dat er tijdig en proactief ingegrepen kan worden in de situatie van de oudere. Hierdoor kunnen onnodige ziekenhuisopnames worden voorkomen. 

Grensoverschrijdende samenwerking is een must
Professionele, interdisciplinaire samenwerking is heel gewoon binnen een gezondheidscentrum. Meer en meer wordt de samenwerking gezocht met disciplines uit andere sectoren, buiten het gezondheidscentrum. Denk aan welzijn en veiligheid, soms ook met woningcorporaties en arbeid. Die netwerken zijn soms incidenteel en patiënt georiënteerd; soms ook gericht op beleid en coördinatievraagstukken. 

Schakelteam
Op initiatief van 19 gemeenten in Midden-Holland en Zuid-Holland Noord is een schakelteam ingesteld voor de zorg en opvang van personen met verward gedrag. Strategen en professionals van politie, zorgaanbieders en maatschappelijke opvang werken daarin samen. Dit platform zoekt nu een representatieve vertegenwoordiging van de eerste lijn. 

Positieve gezondheid vraagt vernieuwing in organiseren en financieren
Samenwerking is onmiskenbaar het kernwoord in de huidige eerste lijn. Daar komt nog een schepje bovenop als de huidige experts van de zes dimensies integraal willen werken. Positieve Gezondheid verlegt grenzen. Vanuit het oude adagium ‘structuur volgt inhoud’ heeft de nieuwe gezondheidsdefinitie consequenties voor het professionele handelen én logischerwijs ook voor de visie op organiseren. 

Benadering vraagt om transformatie
Het is een fundamenteel andere benadering, die vraagt om transformatie van organisatiestructuren, systemen en competenties. Bij het voorzichtig omarmen van Positieve Gezondheid gaan de gedachten snel uit naar de vraag: hoe organiseer ik dan mijn spreekuur? Of hoe kijk ik met mijn collega’s integraal naar patiënten? Welke gevolgen heeft dit voor inkomen en financiering van deze zorg? Voor enkele van deze vragen verwijzen wij u naar het verhaal van huisarts Jung.

Voor al deze complexe verandervragen is geen eenvoudig antwoord of model te vinden. Het is veel meer een cyclisch zoekproces naar goede praktijken, te vergelijken met de updates van uw mobiele apps; steeds komen er verbeterde versies uit.  

“Naast de integrale zorgbenadering vinden wij de eigen regie en verantwoordelijkheid van mensen belangrijk”

Zorg en Zekerheid is groot voorstander van een integrale zorgbenadering
 “Wij vinden het belangrijk dat zorgaanbieders bij een hulpvraag verder kijken dan alleen naar een zorgoplossing", aldus de zorginkopers huisartsenzorg bij Zorg en Zekerheid. "Niet de gezondheid maar de kwaliteit van leven van mensen zou centraal moeten staan. Soms is mantelzorg of hulp vanuit het sociale domein een betere oplossing dan een medicijn voorschrijven. Projecten als ‘Welzijn op recept’ en ‘Bewegen op recept’ hebben in dit kader een bewezen positief effect. Daarom stimuleren wij huisartsen om dit voor te schrijven. Een ander voorbeeld is het faciliteren en ondersteunen van een integrale wijkaanpak waarbij verschillende disciplines van binnen en buiten de zorg met elkaar samenwerken om mensen in de wijk te helpen.”

Patiënten: zelf een deel van de zorg bepalen
“Naast de integrale zorgbenadering vinden wij de eigen regie en verantwoordelijkheid van mensen belangrijk”, aldus de zorginkopers huisartsenzorg. “Zorg en Zekerheid stuurt actief op zelfmanagement, waarmee mensen meer grip krijgen op hun eigen gezondheid. Dit komt tot uitdrukking in onze betrokkenheid bij ‘Gezonde zorg, Gezonde regio’ en Zelfzorg Ondersteund, waarbij wij aan tafel zitten met zowel zorgverleners als patiëntenorganisaties. Samen zorgen we ervoor dat chronisch zieke mensen zelf een deel van hun zorg kunnen bepalen en een passende leefstijl ontwikkelen. Hierdoor kunnen ze de dingen blijven doen die ze belangrijk vinden, zoals bijvoorbeeld weer lekker op vakantie kunnen gaan en voetballen met de kleinkinderen.”

Ja maar…
Piet Overduin heeft ervaring met allerlei transformaties in de zorg. Mensen reageren verschillend op ingrijpende veranderingen. Je kunt die snel aanvaarden en snel de hoe-vragen stellen. Evenzo goed zijn er mensen, die eerst allerlei vragen stellen. 

Nieuwe inzichten
Zo kunnen zorginstellingen kiezen voor menslievende zorg, een duidelijke andere visie dan de op efficiency georganiseerde zorg. Een veel gehoorde vraag –die we ons ook kunnen voorstellen bij Positieve Gezondheid- is dan: dat is toch veel te duur! Piet: “Bij innovaties blokkeren we onszelf vaak doordat onze (denk)routines onmiddellijk hun werk doen. We denken dan snel: integrale zorg door meerdere disciplines, dat is toch veel duurder. Durf je verder onderzoek te doen, dan brengt je dit wellicht tot nieuwe inzichten.” 

“Toen ik voorstelde om patiënten in een verpleeghuis te vragen hoe laat zij zelf wilden opstaan, werd gedacht dat dit het goed uitgekiende logistieke proces in gevaar zou brengen en dus duurder zou zijn. Maar bij uitvoering bleek het tegenovergestelde."
 

Bij uitvoering bleek het tegenovergestelde
Piet vervolgt: “Toen ik het management voorstelde om patiënten in een verpleeghuis te vragen hoe laat zij zelf wilden opstaan, werd gedacht dat dit het goed uitgekiende logistieke proces in gevaar zou brengen en dus duurder zou zijn. Maar bij uitvoering bleek het tegenovergestelde. Patiënten en zorgverleners waren meer tevreden wat hen minder kritisch maakte naar de organisatie (wat leidt tot lagere kosten) en zocht men (bewoner en zorgverlener) zelf naar goede oplossingen voor de wisselende ‘opstaan’-tijden”. 

Tot tevredenheid van patiënt en professional
Veranderingen raken de emoties van een mens. Die kunnen leiden tot scepsis of zelfs cynisme. Maar dat hoeft helemaal niet. Veranderen is ook een wisselwerking tussen ratio en psyche. Het kan ook leiden tot nieuwe inzichten en motivatie om persoonlijk te investeren in vernieuwend werken aan Positieve Gezondheid én andere organisatievormen. Tot grote tevredenheid van patiënt en professional.

Hoe ziet een eerstelijnspraktijk er over 10 jaar uit? 
Nu de veranderingen in onze samenleving zo snel gaan, is een voorspelling over 10 jaar natuurlijk een hachelijke zaak. Piet verwacht dat de technologie een belangrijk hulpmiddel wordt (en reeds is) om die flexibiliteit te ondersteunen. Voorts verwacht hij dat onze gezondheid steeds meer een co-productie wordt van patiënt en vele professionals, die zij als hun partner beschouwen: van personal trainer tot medisch specialist, van buren, kerken en sportverenigingen tot lotgenotengroepen. 

Huisartsen vak evolueert
Van coach tot medisch specialist. De solo beroepspraktijk van een huisarts evolueert naar een fysiek en digitaal gezondheidsplatform - en parallel aan het internet -  met in- en uitgaande professionals, die niet alleen hun professie uitstekend beheersen, maar ook als echte netwerkers zoeken naar de meest passende zorgarrangementen voor patiënten of programma’s in afstemming met bijvoorbeeld de buurtkenmerken. 

Reos ondersteunt vernieuwing 
Wilt u uw vernieuwend initiatief delen met professionals? Heeft u een idee, maar zoekt u ondersteuning bij de ontwikkeling en implementatie? Wilt u de resultaten onderzoeken van uw vernieuwende initiatief?  Wij horen graag van u. E-mail naar Piet Overduin.

Voorbeeldcase huisarts Jung en VGZ
Lees ook het verhaal van huisarts Jung uit Afferden (Limburg) die kiest voor de benadering van positieve gezondheid en dit doorvoert in zijn huisartsenpraktijk. Jungs praktijk ging in gesprek met verzekeraar VGZ en gaf inzage in de boekhouding. Jung: “We hebben laten zien wat onze omzet is en gevraagd of VGZ op basis daarvan een vast bedrag wil uitkeren in plaats van een vergoeding per consult. Dat durfde VGZ aan.”

Bekijk ook de praktische preventie- en leefstijltools voor de huisartsenpraktijk.